علت بیماری صبحگاهی

علت تهوع در دوران حاملگی دقیقاً مشخص نیست ولی احتمالاً ناشی از تغییرات فیزیكی زیادی است كه در بدن زن حامله رخ می دهد. بعضی از احتمالات عبارتند از:

افزایش سریع هورمون hCG در اوایل حاملگی. مشخص نیست كه این هورمون چگونه باعث بروز تهوع می شود ولی زمانبندی افزایش آن با وضعیت تهوع جور در می آید. درست در زمانی كه میزان این هورمون در بدن به بالاترین مقدار خود می رسد تهوع نیز به حداكثر می رسد. تصور بر این است كه استروژن نیز ممكن است در این زمینه نقش داشته باشد.

افزایش حس بویایی و حساسیت به بو. این وضعیت نسبتاً شایع بوده و مكن است از عوارض افزایش سریع میزان استروژن در بدن باشد.

حساسیت دستگاه گوارش. دستگاه گوارش بعضی زنان به تغییرات در اوایل حاملگی حساس تر است. حتی در یك مطالعه، رابطه ای میان هلیكوباكتر پیلوری (باكتری كه سبب زخم معده می شود) و تهوع شدید در زمان حاملگی دیده شده است، هر چند علت این رابطه مشخص نیست.

ممكن است شنیده باشید كه بیماری صبحگاهی ناشی از كمبود ویتامین B است. با اینكه به نظر می رسد مصرف ویتامین Bتكمیلی بصورت قرص در بسیاری از زنان حامله به كاهش تهوع كمك می كند، ولی این بدان معنا نیست كه آنها كمبود ویتامینB دارند. در واقع، حداقل در یك مطالعه نشان داده شده است كه هیچ تفاوت معناداری از نظر سطح ویتامین B6 میان زنان دچار بیماری صبحگاهی و دیگر زنان حامله وجود ندارد. علت تأثیر ویتامین B6 بر كاهش تهوع مشخص نیست. شواهدی نیز دال بر این مطلب وجود دارد كه مصرف مولتی ویتامین در زمان لقاح تخمك و اسپرم و اوایل حاملگی به جلوگیری از بیماری صبحگاهی شدید كمك می كند كه البته علت این مسئله نیز مشخص نیست.

بعضی محققین این نظریه را مطرح كرده اند كه بعضی زنان از نظر روانی بیشتر مستعد تهوع و استفراغ در دوران حاملگی هستند و این مسئله یك پاسخ غیر طبیعی به استرس است. با این حال، شواهد محكمی دال بر تأیید این نظریه وجود ندارد. (البته تهوع و استفراغ دائمی خود می تواند عاملی برای استرس بیشتر باشد!)

آیا احتمال تهوع در بعضی زنان بیشتر است؟

احتمال تهوع و استفراغ در زمان حاملگی در شرایط زیر بیشتر است:

حاملگی دو قلو یا چند قلو. علت آن ممكن است مقادیر بالاتر hCG یا هورمون های دیگر در بدن باشد. احتمال شدیدتر بودن تهوع و استفراغ نیز در این صورت وجود دارد. البته این مسئله قطعی نیست و بعضی زنان كه حاملگی دوقلو یا چند قلو دارند اصلاً تهوع ندارند.

وجود تهوع و استفراغ در حاملگی های قبلی

وجود سابقه تهوع و استفراغ بعنوان عارضه مصرف قرص های ضد بارداری. علت این مسئله ممكن است پاسخ بدن به افزایش سطح استروژن باشد.

سابقه استعداد به بیماری حركت (motion sickness)

استعداد ژنتیكی تهوع حاملگی. در صورتیكه مادر یا خواهرتان بیماری صبحگاهی شدید داشته اند احتمال ابتلای شما بیشتر است.

آیا تهوع بر روی جنین تأثیر دارد؟

تهوع خفیف و استفراغ گهگاهی كه معمولاً در بیماری صبحگاهی وجود دارد تا زمانیكه مادر غذا را تحمل كند و مقادیر زیاد مایعات بنوشد تهدیدی برای سلامتی جنین نیست. از این گذشته، جنین در عمده زمان سه ماهه اول آنقدر كوچك است كه به كالری چندانی نیاز ندارد. اگر مادر نتواند یك رژیم غذایی متعادل داشته باشد بد نیست كه مولتی ویتامین مصرف كند. اگر آهن تهوع را بدتر می كند بهتر است از مولتی ویتامین هایی استفاده شود كه دوز آهن آنها كم بوده و یا آهن نداشته باشند.

عدم افزایش وزن مادر در سه ماهه اول معمولاً اشكالی ندارد البته تا زمانیكه ناشی از غذا نخوردن نباشد و مایعات به اندازه كافی مصرف شود. اشتهای مادر پس از گذشت این زمان بازگشته و وزنش افزایش خواهد یافت.

آیا نداشتن بیماری صبحگاهی به معنای افزایش احتمال سقط است؟

نه ضرورتاً. این واقعیت وجود دارد كه بعضی مطالعات نشان داده اند كه زنانی كه كودكانشان سقط می شود كمتر دچار تهوع می شوند. (عدم تكامل كافی جنین یا جفت سبب پایین بودن هورمون های حاملگی شده و در نتیجه تهوع در این زنان كمتر است.) ولی بسیاری از زنان هم وجود دارند كه حاملگی كاملاً طبیعی داشته و بعد از سه ماهه اول دیگر تهوع ندارند.

راه های كاهش تهوع بیماری صبحگاهی

همه روش هایی كه در زیر گفته می شود بر شواهد محكم استوار نیستند، ولی شایعترین توصیه هایی هستند كه معمولاً متخصصین زنان و ماماها به بیمارانشان می كنند.

از غذاها و بوهایی كه سبب تهوع می شوند پرهیز كنید. اگر تقریباً همه چیز باعث تهوع می شود اشكالی ندارد كه تنها چند غذای محدودی كه مشكلی ایجاد نمی كنند مصرف شود حتی اگر تمام مواد غذایی لازم برای بدن را تأمین نكند. یك راه دیگر هم مصرف غذاهای بیمزه و یا گرم نكردن غذا است تا بوی آن كمتر باشد.

سعی كنید همیشه مقداری شیرینی ساده مثل كلوچه كنار تخت خود داشته باشد. هنگامی كه از خواب بیدار می شوید یكی دو تا بخورید و قبل از بلند شدن از جایتان 20 تا 30 دقیقه دراز بكشید. داشتن این شیرینی ها كنار تخت ممكن است در صورتیكه كه نصف شب با حالت تهوع از خواب بیدار شوید هم كمك كننده باشد.

وعده های غذاییتان را كوچك و متعدد كنید تا معده تان هیچوقت خالی نباشد. بعضی زنان معتقدند كه كربوهیدرات ها در هنگام تهوع بهترین خوراكی هستند ولی یك مطالعه كوچك نشان داده است كه غذاهای دارای پروتئین بالا احتمالاً اثر بهتری دارند.

از غذاهای چرب پرهیز كنید زیرا هضم آنها بویژه در حاملگی كه تخلیه معده به زمان بیشتری نیاز دارد بیشتر طول می كشد. همچنین از غذاهای سنگین و چرب، تند، اسیدی و سوخاری شده نیز كه می توانند باعث تحریك معده و دستگاه گوارش شوند پرهیز كنید.

سعی كنید مایعات را بین وعده های غذایی مصرف كنید. همچنین سعی كنید یكباره حجم زیادی مایع مصرف نكنید زیرا معده به این ترتیب پر شده و اشتهایتان برای خوردن غذا كم می شود. یك روش خوب این است كه یك نوشیدنی را در طول روز جرعه جرعه بنوشید. اگر زیاد استفراغ می كنید از یك نوشیدنی ورزشی حاوی گلوكز، نمك و پتاسیم استفاده كنید تا الكترولیت های (املاح)  از دست رفته جبران شوند.

سعی كنید به اندازه كافی استراحت كنید و اگر می توانید در طول روز چرتی بزنید. تماشای تلویزیون و یا رفتن به منزل یكی از دوستان یا بستگان راه خوبی برای مقابله با استرس بوده و حواس شما را از تهوعتان پرت می كند.

سعی كنید ویتامین هایی را كه برایتان تجویز شده را همراه با غذا یا درست قبل از خواب بخورید. اگر آهن موجود در قرص های مولتی ویتامین تهوع شما را زیاد می كند از پزشكتان بخواهید كه داروی شما را عوض كند.

از پزشك معالجتان در مورد ویتامین B6 بپرسید. علت بهتر شدن تهوع بر اثر مصرف ویتامین B6 دقیقاً مشخص نیست ولی مطالعات نشان می دهند كه مصرف این ویتامین در بعضی زنان مؤثر بوده و در صورتیكه با دوز صحیح مصرف شود هیچ خطری ندارد. دوز معمول ویتامین B6 برای درمان بیماری صبحگاهی بین 10 تا 25 میلی گرم، سه بار در روز است ولی بهتر است قبل از مصرف با پزشك خود مشورت كنید.

اگر هیچیك از راه های فوق مؤثر نبود از پزشكتان بخواهید برایتان داروی ضد تهوع تجویز كند. توجه داشته باشید كه مصرف هر گونه دارو در زمان حاملگی حتماً باید با نظر پزشك صورت گیرد بنابراین از مصرف خوسرانه دارو خودداری كنید.

استفراغ بیش از حد در زمان حاملگی

اگر خانم حامله نتواند هیچ چیزی (حتی مایعات) را در معده برای 24 ساعت نگه دارد ممكن است به "استفراغ بیش از حد در زمان حاملگی (Hyperemesis Gravidarum)" مبتلا شده باشد كه درمان آن چندان ساده نیست. این عارضه هر چه سریعتر تشخیص داده شده و درمان شود احتمال بهبودش بیشتر است.

در این موارد بلافاصله به بیمار مایعات وریدی (سرم) داده می شود تا آب از دست رفته بدن جبران شود. سپس برای كنترل الكترولیت های خون و اطمینان از عدم وجود بیماری های زمینه ای دیگر كه سبب تهوع و استفراغ می شوند آزمایشاتی انجام می شود. بسته به مورد، بیمار ممكن است چند روز بستری شود تا راحت بتوان وی را از راه وریدی تغذیه كرد.

بسیاری از زنان با گرفتن مایع وریدی و جبران مایعات از دست رفته حالشان بهتر شده و می توان تهوع و استفراغ را در آنها با داروهای ضد تهوع كنترل كرد. در بعضی موارد نادر، تهوع و استفراغ ادامه یافته و بیمار مجبور است هر چند وقت یك بار در بیمارستان یا منزل از سرم استفاده كند. این عارضه در صورت عدم درمان می تواند منجر به از دست رفتن مزمن آب بدن، كاهش وزن، سوء تغذیه و عوارض دیگر برای مادر و كودك شود.